مقدمه ای بر روانکاری و شناخت روانکارها دانش آسان سازی حرکت نسبی سطوح درتماس بایکدیگراست. این علم ب عنوان یکی ازرشته های بسیار مهم در علوم مهندسی شناخته می شود، به طوری که موفقیت بسیاری ازطراح های صنعتی درگروآگاهی ازاین دانش فنی خواهدبود .
به طورکلی به لایه های گازی، مایع یاجامد که میان دوسطح قرارمیگرند و یکنواختی حرکت یک سطح بروی دیگری را بهبود میبخشند و از ایجاد آسیب بروی سطوح جلوگیری می کنند روانکار گفته می شود.
امروز،صنعت روانکاری تبدیل به یک بخش مهم ازتوسعه صنایع ماشینی وصنایع مربوط به آن شده است. علاوه براین، بامطرح شدن بحث های جدیدی چون بهینه سازی مصرف وحفظ منابع تجدیدناپذیر وهمچنین رعایت الزامات زیست محیطی، مطالعه برروی روانکارها جایگاه خاصی دربین علوم پیداکرده است.
برای جلوگیری از فرسایش واز کارافتادگی زودرس ماشین آلات صنعتی و همچنین دسترسی به بیشترین بازده مکانیکی در حداقل زمان،وجود یک برنامه روانکاری مناسب جز مهم ترین شرایط مورد نیاز خواهد بود . برای بررسی بیشتر و شناخت روانکارها تا انتها مقاله با روغن سیتی همراه باشید.
بررسی و شناخت روانکارها
درقرن حاضربرنامه روانکاری مناسب، یک برنامه روانکاری پایدار است که شاید کمی باتعاریف روانکاری قدیمی متفاوت باشد. نوع روانکار،مقدار،زمان و مکان مناسب روانکاری، چهارعامل تاثیرگذار در موفقیت یک عمل روانکاری هستند.
امروزه،برای انجام یک روانکار موفق علاوه برموارد ذکرشده باید هزینه های نگهداری تعمیرات عملیات (هزینه سوخت،استهلاک و…)ورعایت قوانین و الزامات ریست محیطی رانیز درنظرگرفت. آمارنشان می دهد تنها بایک افزایش ۱تا۲درصدی در هزینه برای انجام یک روانکاری بهتر می توان حدود۱۵%ازهزینه های اضافی یک خودرو راکاهش داد.
ضمن این که استفاده ازیک روانکار مناسب فاصله زمانی تعویض روغن برای یک خودرو را زیاد میکند. این مسئله به حفظ محیط زیست ودر نهایت به حفظ منابع تجدیدناپذیر نیزکمک می کند. این نمونه خود بیانگر اهمیت دانش فنی روانکارهاست.
درست است که در روانکاری علاوه بر کیفیت هزینه های مصرفی را نیز باید در نظرگرفت، اما شعار شرکت های بزرگ تولید کننده روانکار، انتخاب بهترین به جای ارزان ترین است. در اکثر موارد هزینه ای که باید برای تعمیرات قطعات مستهلک که ناشی ازاستفاده روانکار نامناسب است بپردازیم،بسیار بیشترازهزینه ای هست که میتوانستیم برای یک روانکار گران تر ولی بهتر در نظر بگیریم.
کاربرد روانکار ها
علاوه برکنترل وکاهش اصطکاک وسایش بین دوسطح که جز وظایف اصلی یک روانکار است،یک روان کنند وظایف دیگری نیز دارد ک عبارتند از:
-جلوگیری ازخوردگی وزنگ زدگی سطح فلزات
-پاک کنندگی سطوح وتعلیق ذراات ناخالص وجلوگیری ازرسوب ان ها برروی قطعه های سیستم
-انتقال قدرت وانرژی هیدرولیکی
-آب بندی سیستم
شناخت انواع روانکار ها
روانکارهاي گازي
روانکارهاي گازي مثل هوا، هليوم، بخار مايعات و … در موارد درجه حرارت‌هاي خيلي بالا و يا پايين، سرعت بسيار زياد و بارکم و يا در مواردي که پرتوهاي هسته‌اي در محيط وجود دارند، استفاده مي‌شوند. يکي از خصوصيات بسيار مهم روانکارهاي گازي اينست که گرانروی آنها با تغيير درجه حرارت تغيير چنداني نمي‌کند و به همين دليل اين روانکارها قادرند در گستره‌ی وسيعي از کاربردهاي صنعتي مورد استفاده قرار گيرند.
علاوه بر اين چون گازها سبک‌تر از مايعات هستند و مي‌توان وزن آنها را ناديده گرفت، اين موضوع باعث مي‌شود در سرعت‌‌هاي خيلي بالا همچنان جريان آنها آرام و يکنواخت باقي بماند. به همين جهت در ياتاقان‌هاي با سرعت خيلي زياد بهتر از روانکارهاي مايع عمل می کنند.
روانکارهاي گازي اصطکاک کمي دارند، عاري از ناخالصي‌اند و خاصيت سرريزي که در مورد روانکارهاي مايع و گريس‌ها پيش مي‌آيد را ندارند. علاوه بر آن اين نوع روانکارها بدليل سرريز نکردن مي‌توانند مواد مطمئني در صنايع غذايي، داروئي و شيميايي نيز باشند.
روانکاري اولتراسانتريفيوژها، ماشين‌هاي ابزار سنگ‌زني دقيق که با سرعت زياد کار مي‌کنند، چرخ مته دندانپزشکي، راکتورهاي اتمي، ماشين‌هاي ريسندگي پرسرعت، توربين‌هاي گازي، موتور جت و … از جمله موارد کاربرد اين دسته از روانکارها هستند.
روانکارهاي مايع
مهمترين روانکارهاي مايع روغن‌ها هستند که خود به دو دسته بزرگ روغن‌هاي معدني و روغن‌هاي سنتزي تقسيم‌بندي مي‌شوند. اين نوع روانکارها رايج‌ترين و پرمصرف‌ترين نوع روانکارها هستند. هر دو دسته به نوعي از مشتقات نفت خام به حساب مي‌آيند، با اين تفاوت که روغن‌هاي معدني از انجام يک سري عمليات تفکيک بر روي نفت خام و حداکثر يک واکنش شيميايي کنترل شده به‌دست مي‌آيند درصورتيکه براي توليد روغن‌هاي سنتزي واکنش‌هاي شيميايي کنترل شده بيشتري مورد نياز است و به همين دليل قيمت تمام شده روغن‌هاي سنتزي بيشتر از روغن‌هاي معدني خواهد بود.
به‌طور کلي روغن‌هاي معدني بدليل کاربرد فراواني که در توليد روانکارها دارند نسبت به روغن‌هاي سنتزي، بيشتر توليد مي‌شوند. البته قابليت‌هاي يک روغن سنتزي بدليل واکنش‌هاي مخصوصي که روي آن انجام شده بيشتر از يک روغن‌پايه معدني است، زيرا روغن‌هاي کاملاً مناسب به‌طور مصنوعي توليد شده و در طبيعت قابل کشف نيستند.
البته به جز روغن‌هاي سنتزي و روغن‌هايي که منبع اصلي آنها نفت خام است روغن‌هاي ديگري نيز وجود دارند که از جانوران، ماهي‌ها و گياهان به‌دست مي‌آيند که روغن‌هاي طبيعي نام دارند.
استفاده از اين روغن‌ها به‌عنوان روانکار در گذشته بسيار مرسوم بوده است ولي امروزه نفت خام منبع اصلي توليد روانکارها است. يکي از خصوصيات روغن‌های طبيعی تجزيه بيولوژيکي آسان آنها است که از اين لحاظ نسبت به روغن‌هاي پايه معدني و سنتزی برتري دارند. اين روغن‌ها براي مدت طولاني قابل نگهداري نيستند، ضمن اينکه هزينه‌ی توليد زيادي هم دارند. اما با توجه به محدود بودن منابع نفتي براي توليد انرژي، روغن‌هاي طبيعي مي‌توانند جايگزين مناسبي براي مشتقات نفتي در عرصه توليد روانکار باشند.
گريس‌ها
گريس‌ها جزء معروف‌ترين روانکارها هستند که نه مايع و نه جامدند. گريس‌ها از يک روغن‌پايه معدني يا سنتزي و يک سفت‌کننده به‌دست مي‌آيند. در مواردي که روانکاري با روانکارهاي مايع مشکل بوده و امکان روانکاري مجدد دارای محدوديت می باشد، اين نوع روانکارها کاربرد فراواني خواهند داشت.
روانکارهاي جامد
اين نوع روانکارها براي کار در شرايط بخصوص مثل خلاء، بار زياد و يا حرارت بالا و مكانهايي مثل راکتورهاي هسته‌اي که در برابر اشعه‌هاي راديواکتيو قرار دارند استفاده مي‌شوند.
مقاوم بودن در حالت خلا، فراريت کم، درجه‌حرارت‌هاي بالا و همچنين در برابر انرژي‌هاي ناشي از تابش مواد راديواکتيو از مهمترين خواص يک روانکار است و روانکارهاي جامد داراي اين خصوصيات هستند.
گرافيت، موليبونيوم دي‌سولفيد، بورنيتريد، تنگستن دي‌سولفيد و برخي ترکيبات آلي جامد مثل فتالوسيانين و تترا‌فلوئورو‌اتيلن، ميکا، تالك و … از انواع روانکارهاي جامد هستند که در اين بين گرافيت و موليبونيوم دي‌سولفيد، بيشترين کاربرد را دارند.
وظایف روانکار ها
وظایف روانکارها بسته به شرایط کار دستگاه وظایف زیر را انجام میدهند :
روان کنندگی و کاهش اصطکاک با تشکیل فیلم روغن (روانکار ) بین قطعات ثابت و متحرک به منظور حداقل رساندن اصطکاک و جلوگیری و تقلیل و تاخیر در سایش در حین کار
- جذب و انتقال حرارت و خنک کردن در کنترل دمای قطعات
- جلوگیری از اثرات ضربه قطعات به یکدیگر در حین حرکات مکانیکی قطعات
- آب بندی بین فواصل قطعات
- جلوگیری از فساد و خورندگی
- جلوگیری از ته نشین شدن مواد لجنی در موتور
- عمل کننده به عنوان حامل یا carrier شیمیایی از ذرات ساینده موجود در روغن انتقال آنها از محوطه یاتاقان ها و دیگر نقاط روانکاری شونده به داخل مخزن روغن و جدا کردن ناخالصی‌ها در داخل فیلتر روغن
- شستشو و تمیز کردن قطعات و جلوگیری از ته نشین شدن و آلودگی روغن به خصوص در موتورهای احتراق داخلی
- صرفه جویی در مصرف انرژی کاهش توان مصرفی با کاهش اصطحکاک
- بالا نگهداشتن راندمان و قدرت موتور
- معلق نگاه داشتن مواد زائد و جلوگیری از رسوب آنها بر قطعات
- حفاظت از سطوح در مقابل زنگ زدگی و خوردگی شیمیایی
- کاهش توان مورد نیاز
که در نتیجه استفاده از روانکار مناسب در دستگاه موجب افزایش طول عمر مفید قطعات تحت نیروهای اصطحکاک
- کاهش قطعات تمام شده تولیدات در اثر کارکرد بیشتر ماشین آلات
- کاهش نیروی انسانی تعمیرات و هزینه تعویض قطعات دستگاه
- کاهش هزینه های مصروفه جهت تامین توان موردنیاز ( کاهش توان مصرفی) ثمرات آن می باشد
