طبق استاندارد های سازمان NSF یا «National Science Foundation»، گریس صنایع غذایی و دارویی باید از غلیط کننده ها، روغن ها، و افزودنی های کاملا بی خطر تهیه شوند. گریس خواکی نه تنها یک روانکاری عالی را به شما ارائه می دهد، بلکه در صورت تماس تصادفی آنها با مواد غذایی و یا دارویی، خطری ایجاد نمی کنند. برای بررسی بیشتر تا انتهای مقاله همراه روغن سیتی باشید.
گریس صنایع غذایی چیست؟
دستگاه های صنایع غذایی مانند دستگاه های صنایع دیگر، برای کارکرد روانتر، جلوگیری از خوردگی و سایش، نیاز به گریس دارند. اما نشتی و ریزش گریس در طول زمان اجتناب ناپذیر است. به این دلیل انتخاب گریس مناسب برای تولید کنندگان مواد غذایی بسیار مهم است تا آنها بتوانند سلامت مصرف کنندگان را حفظ کنند. گریس مخصوص صنایع غذایی راه حل این مشکل است.
گریس صنایع غذایی/گریس خوراکی مانند دیگر گریس ها باید از دستگاه ها در برابر سایش، خوردگی و اکسیداسیون جلوگیری کند. علاوه بر اینها، گریس صنایع غذایی باید ضد آب باشد. همچنین گریس صنایع غذایی باید فاقد از هر گونه مواد سمی و فلزات سنگین باشد.
اهمیت انتخاب گریس خوراکی
سلامت و ایمنی دو اولویت اصلی تولیدکنندگان مواد غذایی، نوشیدنیها و داروها به شمار میآیند. استانداردهای پاکیزگی و حفظ بهداشت در فروشگاههای محصولات غذایی به اندازه حفظ بهداشت و پاکیزگی اتاقهای عمل بیمارستان حائز اهمیت هستند. اما هنگامی که این مبحث را در مورد تجهیزات مورد استفاده در زمینه تولید محصولات غذایی مورد بررسی قرار میدهیم، روغن کاری و گریس زنی این ادوات اهمیت بسیاری پیدا میکند، چرا که به طور مستقیم گریس خوراکی با سلامت جامعه در ارتباط است.
از طرفی نشت روانکارها و گریسها و از طرفی دیگر تعمیرات ماشینآلات صنعتی بخشهای جدایی ناپذیر در صنایع مختلف هستند. روانکارها و گریسها در برابر موادی که در مجاورت آنها هستند، عملکرد یکسانی از خود بروز میدهند. بنابراین یکی از چالشهای اساسی صنایع فرآوری مواد غذایی و داروسازی انتخاب روانکار و گریس مناسب برای انواع ماشینآلات صنعتی آنها است. این مطلب به صورت اجمالی به تعریف این روانکارها، الزامات ضروری آنها و استانداردهای قدیم و جدید مورد استفاده در روانکارهای خوراکی میپردازد.
گریس صنایع غذایی از چه موادی تولید می شوند؟
به طور کلی گریس ها از ادغام ۹۰-۷۰ ٪ روغن پایه + ۳۰-۳ ٪ غلیظ کننده و ۱۰-۰ ٪ افزودنی تهیه می شوند. مواد اوليه مورد استفاده در توليد گريس صنايع غذايی بايد از درجه خلوص بسيار بالايی برخوردار باشند و حاوی مواد سمی و فلزات سنگين نباشند.
روغن پایه های گریس خوراکی
گریس های صنایع غذایی اغلب با استفاده از روغن وایت (White oil) و روغن های سنتزی و گاهی با استفاده از روغن های گیاهی تولید می شوند. روغن های وایت (White oil) از تصفیه روغن های معدنی تولید می شوند و بدون رنگ، بو، و مزه هستند.
گريد پزشكی/دارويی این روغن ها به دلیل خلوص بسیار بالا در صنایع پزشکی و دارویی نیز استفاده می شوند.
نكته: گريس هايی كه با استفاده از روغن های معدنی معمولی توليد می شوند برای استفاده در صنايع غذايی مناسب نيستند. زيرا اين روغن ها از خلوص بالايی برخوردار نيستند و حاوی مواد مضر می باشند.
روغن های سنتزی اغلب روغن های پلی اولفين، استر و سیلیکون هستند. اين روغن ها به دليل سنتری بودن، از خلوص بسيار بالايی برخوردار هستند. روغن های پلی اولفين و استر اغلب در دستگاه هايی كه تحت حرارت بالا كار می كنند مورد استفاده قرار می گيرند.
روغن های سيليكون برای توليد گريس های سيليكونی و برای روانكاری قطعات پلاستيك و اورينگ ها و برای آب بندی شيرآلات استفاده می شوند.
غلیظ کننده های گریس خوراکی
به طور كلی غليظ كننده های متنوعی برای توليد گريس های صنعتی استفاده می شوند. اما فقط تعداد كمی از آنها مجاز برای تهیه گریس خوراکی هستند.
اكثر گريس های چند منظوره صنايع غذايی بر پايه غلیظ كننده صابون آلومينيوم كمپلكس و استارات كلسيم توليد می شوند. گريس های پايه صابون آلومينيوم كمپلكس كيفيت و عمر بهتری نسبت به گريس های پايه صابون استارات كلسيم دارند.
حداكثر دمای عملكرد گريس های پايه صابون آلومينيوم كمپلكس ١٥٠ درجه سانتی گراد است. اين در حاليست كه حداكثر دمای عملكرد گريس های پايه استارات كلسيم ١١٠ درجه سانتی گراد می باشد.
نكته مهم: گريس های پايه ليتيوم و ليتيوم كمپلكس برای تولید گریس خوراکی مناسب نيستند. فلز ليتيوم موجود در اين گريس ها برای سلامت بسيار مضر هستند.
افزودنی های گریس خوراکی
اكثر افزودنی هايی كه در گريس های صنعتی مورد استفاده قرار می گيرند برای بدن مضر هستند. در نتيجه تنها افزودنی های گريد خوراكی كه برای سلامت مضر نيستند می توانند در گريس خوراكی استفاده شوند.
دستهبندی روانکارهای خوراکی
یکی از موضوعات مهم، در زمینه حفظ سلامتی جان انسان، توجه به نوع روغن و گریسکاری است، که برای قطعات و دستگاههای تولید مواد غذایی و دارویی انجام میگیرد. تولید این نوع از روانکار صنعتی، بر اساس استاندارهایی انجام میشود، که آنها را در چند دسته طبقه بندی میکنند. در واقع این نوع از دسته بندی، تضمینی برای مصرف کننده است، که میتواند نسبت به ایمنی و سلامتی این روانسازها، اطمینان حاصل کنند. چرا که تولید کنندگان مواد غذایی باید، بهصورت بسیار جدی این قوانین را رعایت کنند. بر اساس نامگذاری دپارتمان کشاورزی ایالات متحده آمریکا، این نوع طبقه بندی برای روانکارهای خوراکی در نظر گرفته شده است:
- دسته بندی H1
روغنهای صنعتی که در این دسته قرار میگیرند، در بخشهای فرآوری صنایع غذایی و همچنین در جاهایی که ممکن است، مواد غذایی با روانکار صنعتی، به هر طریقی تماس پیدا کند قابل استفاده است.
- دسته بندی H2
روانکارهای این دسته، برای استفاده در دستگاههای مواد غذایی است، که بهطور مستقیم با مواد خوراکی سر و کار ندارند.
- دسته بندی H3
این نوع از روانکارهای خوراکی، برای جلوگیری از خوردگی و زنگ زدگی، در انواع چرخهای دستی، قلاب و سایر تجهیزات مشابه، مورد استفاده قرار میگیرند.
باید بخشهایی از دستگاه را که ممکن است، روانکار با مواد غذایی تماس داشته باشد را روانکاری نمود، که این امر کار سادهای نیست، ولی در بیشتر مواقع دسته H1 درمقایسه با H2 اولویت بیشتری دارد.
تاییدیه روغن غذایی
در گذشته تایید کیفیت و نوع روانکارها به عهده دپارتمان کشاورزی ایالات متحده آمریکا (USDA) بود. این آژانس به عنوان یک مرجع بینالمللی معروف در زمینه حفظ سلامت محصولات غذایی با توجه به صنایع فرآوری مواد غذایی مختلف در نظر گرفته میشود. تلاشهای این نهاد در ابتدا در زمینه محصولات گوشتی و طیور بود، اما به سرعت بخشهای دیگر مانند شیلات و صنایع کوچک مرتبط با فرآوری محصولات غذایی هم در حیطه کاری آنها قرار گرفت.
برای بدست آوردن تاییدیه دپارتمان کشاورزی ایالات متحده آمریکا، تولید کنندگان روانکارها باید ثابت کنند که تمام مواد مورد استفاده در لیست مواد مجاز هستند. در این خصوص، مواد مجاز، موادی هستند که توسط دپارتمان غذا و داروی آمریکا (FDA) مطابق با دستورالعملهای امنیتی فدرال (CFR) لیست شدهاند. این شیوه شامل تست روانکار نبود و این روش عمدتا مبتنی بر بررسی اجزای تشکیلدهنده روغن روانکار است. با این حال، از تاریخ ۳۰ سپتامبر ۱۹۹۸ دپارتمان کشاورزی ایالات متحده آمریکا دیگر فعالیتهایی نظیر ثبت روانکارهای خوراکی و بررسی مراکز فرآوری گوشت و مرغ مورد بررسی فدرال را انجام نداده است.
الزامات روانکار صنایع غذایی
با توجه به الزامات مورد استفاده در فرمولاسیون مواد غذایی، استانداردهای مورد استفاده تاکید میکنند که محصول نهایی نباید حاوی فلزات سنگین باشد و نباید شامل موادی باشد که در دسته سرطانزا، موتاژن و یا تراتوژن طبقهبندی شدهاند. موتاژنها موادی هستند که سبب جهش سلولی در بدن میشوند و تراتوژن نیز عاملی است که بروز ناهنجاریهای مادرزادی را افزایش میدهد.
انواع مختلفی از روانکارهای خوراکی که در صنعت غذا و دارو مورد استفاده قرار می گیرند، باید در طعم و بو خنثی باشند، علاوه بر این باید بتوانند با توجه به کاربردی که دارند، انواع تنشهای مکانیکی و حرارتی را تحمل کنند و هیچ واکنش شیمیایی نیز با مواد دیگر ندهند و خواص خود را در طول زمان حفظ کنند.
یک گریس صنایع غذایی مطلوب و مناسب باید دارای چه ویژگیهایی باشد
- گریس خوراکی باید بدون هیچگونه بو و طعمی باشد.
- این نوع از روانکار صنعتی، نباید در مجاورت با مواد دیگر واکنش شیمیایی نشان دهد.
- گریس خوراکی باید، عاری از هر نوع ماده ناسالم و سرطانزای شیمیایی باشد.
- این روغن صنعتی، باید در قطعاتی که تحت فشار سنگین و بازه حرارتی متنوع هستند، نباید کارایی خود را از دست بدهد.
- در ترکیبات این روانساز نباید از فلزات سنگین استفاده شود.
