کاربرد روغن دنده صنعتی چیست؟ یکی از مهم ترین و کاربردی ترین روغن های مورد استفاده ماشین های صنعتی و در خودرو ها، روغن دنده یا همان روغن گیربکس و یا واسکازین است. واسکازین کلمه ای روسی است که معادل روغن دنده می باشد و در واقع روغن واسکازین ، روغن دنده و روغن گیربکس سه نام مختلف برای یک نوع محصول می باشد که از آن برای روانکاری دنده ها در جعبه دنده خودروها و گیربکس های صنعتی استفاده می شود.
وظیفه اصلی این روغن روانکاری چرخ دنده ها در گیربکس های دستی و اتومات است ولی این روغن توانایی انتقال قدرت و خاصیت خنک کنندگی را هم دارد. روغن دنده نیز مانند روغن موتور مطابق با ویسکوزیته و گرانروی (SAE) با سطح کیفیت (API) طبقه بندی می شود. این روغن با فلزات موجود در جعبه دنده (فولاد و آلیاژهای مس) به با استاندارد های روز سازگاری دارد و مانند یک سیال لزج عمل می کند. برای بررسی بیشتر با روغن سیتی همراه باشید.
انواع روغن دنده صنعتی چیست ؟
- روغن‌های دنده معدنی: این روغن‌ها از منابع نفتی استخراج می‌شوند و به عنوان پایه در تولید روغن‌های دنده صنعتی استفاده می‌شوند.
- روغن‌های دنده سنتزی: این نوع روغن‌ها از مواد شیمیایی ترکیب شده ساخته می‌شوند و معمولاً ویژگی‌های بهتری نسبت به روغن‌های معدنی دارند. آنها ممکن است در شرایطی که نیاز به خصوصیات خاصی دارند، مورد استفاده قرار گیرند.
کاربرد روغن دنده صنعتی چیست ؟
- کاربرد اصلی روغن دنده صنعتی در دنده‌های ماشین‌آلات صنعتی و تجهیزات مکانیکی می‌باشد. این موارد شامل دنده‌ها، جعبه دنده‌ها، و ترمزها می‌شوند.
- روغن دنده صنعتی برای انتقال نیرو و کاهش سایش در دنده‌ها استفاده می‌شود.
- در موتورهای الکتریکی و ترانسمیت‌های مکانیکی، روغن دنده صنعتی به عنوان یک عامل مهم در عملکرد صحیح این تجهیزات عمل می‌کند.
- در ماشین‌آلات تجهیزات حرارتی و خنک‌کننده، این نوع روغن به عنوان یک عامل خنک‌کننده و حفاظتی عمل می‌کند.
به هنگام انتخاب روغن‌دنده صنعتی به چه نکاتی باید توجه کنیم؟
چگونه می‌دانید کدام روان‌کننده برای یک کاربرد خاص مناسب‌تر است؟ به طور معمول، جستجو در دفترچه راهنمای تعمیر و نگهداری محصول ساده‌ترین راه است، اما متاسفانه، این راه حل ممکن است همیشه روانکاری بهینه را برای یک مجموعه دنده ارائه نکند. افرادی که مسئولیت انتخاب روانکارها را بر عهده دارند مهم است که درک اساسی از نحوه تعیین روانکارها برای چرخدنده داشته باشند.
برای انتخاب بهترین روان‌کننده برای یک مجموعه دنده، معیارهای زیر باید رعایت شود:
- ویسکوزیته: اغلب به عنوان مهم‌ترین خاصیت روغن روان‌کننده شناخته می‌شود.
- مواد افزودنی: افزودنی مورد استفاده در روان‌کننده، دسته کلی روان‌کننده را تعیین می‌کند و بر ویژگی‌های عملکردی تحت شرایط عملیاتی تاثیر می‌گذارد.
- نوع روغن پایه: نوع روغن پایه مورد استفاده باید با توجه به شرایط عملیاتی، نوع دنده و سایر عوامل تعیین شود. پیشتر در مورد انواع پایه در روغن دنده صنعتی توضیح دادیم.
اکنون به توضیح جزییات مربوط به ویسکوزیته و مواد افزودنی می‌پردازیم.
ویسکوزیته
انتخاب درجه ویسکوزیته مناسب معمولاً به سادگی با جستجو در دفترچه راهنمای تعمیر و نگهداری یک قطعه پیدا می‌شود، اما متأسفانه، دفترچه راهنما همیشه وجود ندارد یا دستگاه خارج از شرایط توصیه و تعریف شده کار می‌کند. بنابراین، درک روش‌های انتخاب ویسکوزیته و عواملی که بر این نیاز تأثیر می‌گذارند مهم است.
یکی از متداول‌ترین روش‌ها برای تعیین ویسکوزیته استاندارد ANSI (موسسه استاندارد ملی آمریکا) و AGMA (انجمن سازندگان چرخدنده آمریکا) است. در این روش، مفروضاتی در رابطه با بار، شاخص ویسکوزیته و ضریب فشار- ویسکوزیته روانکار مطرح می‌شود.
برای استفاده از این روش باید نوع دنده، هندسه دنده، دمای کارکرد و سرعت دنده کُند مشخص شود. پس از محاسبه سرعت گام-خط (pitch-line) در کندترین چرخدنده در واحد، درجه ویسکوزیته مورد نیاز را میتوان با استفاده از بالاترین دمای عملیاتی احتمالی واحد از جداول مرجع به دست آورد. سرعت pitch-line تابعی از قطر گام چرخدنده و سرعت چرخش آن است.
توجه به این نکته ضروری است که در این روش‌ها شاخص ویسکوزیته برابر با 90 در نظر گرفته شده است. اگر شاخص روانکار از این مقدار منحرف شود، باید موارد دیگری را لحاظ کرد.
مواد افزودنی
پس از انتخاب درجه ویسکوزیته، باید نوع مواد افزودنی انتخاب شود. نوع روان‌کننده دنده که به بهترین وجه با یک کاربرد معین مطابقت داشته باشد، با توجه به شرایط عملیاتی تعیین می‌شود. از آنجایی که هیچ دستورالعمل استانداردی برای کمک به تعیین افزودنی وجود ندارد، انتخاب تا حدودی ذهنی و تجربی است. بسیاری از تولید‌کنندگان تجهیزات، ویسکوزیته مورد نیاز را مشخص کرده و تصمیم در این مورد را به کاربر نهایی واگذار می‌کنند. برخی دیگر نیز محافظه‌کارانه عمل کرده و روان‌کننده‌های EP را برای کاربردها مشخص می‌کنند. متداول‌ترین روغن دنده‌ها بر اساس مواد افزودنی عبارت است از:
- روان‌کننده‌های دنده حاوی مواد افزودنی شامل ضد زنگ و ضد اکسیداسیون (R&O): عموماً پایداری شیمیایی مناسب دارند و در جلوگیری از خوردگی و سرکوب کف به خوبی عمل می‌کنند. این محصولات برای استفاده در چرخ‌دنده‌هایی که تحت سرعت‌های نسبتاً بالا، بارهای کم با بارگذاری یکنواخت (بدون بارگذاری ضربه‌ای) قرار دارند، طراحی شده‌اند. این محصولات در شرایط روانکاری مرزی که باید از سایش جلوگیری شود انتخاب مناسبی نیستند.
- روان‌کننده‌های دنده فشار شدید: این روان‌کننده‌ها دارای برخی از قابلیت‌های عملکردی هستند که بیشتر از روغن‌های R&O است. علاوه بر خواص ذکر شده برای روان‌کننده‌های R&O، این روان‌کننده‌ها استحکام فیلم یا توانایی حمل بار را افزایش می‌دهند. رایج‌ترین افزودنی‌های EP گوگرد-فسفر است که شیمی سطوح ماشین را تغییر می‌دهند تا از سایش چسبنده در شرایط روانکاری مرزی جلوگیری کنند. علاوه بر سولفور فسفر و دی آلکیل دی تیوفسفات روی (ZDDP)، چندین ماده جامد رایج به عنوان افزودنی‌های ضد سایش در فرمولاسیون این محصولات به کار می‌رود که میتوان به مولیبدن-دی سولفید (مولی)، گرافیت و بورات‌ها اشاره کرد. یکی از مزایای این افزودنی‌ها این است که برای فعال شدن به دما وابسته نیستند.
- روان‌کننده‌های دنده کامپاند: به طور کلی در تهیه این نوع روان‌کننده‌ها از یک اسید چرب سنتتیک استفاده می‌شود تا روان‌کنندگی و استحکام فیلم افزایش یابد. رایج‌ترین کاربرد برای این روان‌کننده‌های دنده، چرخ‌دنده‌های حلزونی است. به دلیل تماس لغزشی و اثرات منفی عوامل EP، روان‌کننده‌های کامپاند به طور کلی بهترین انتخاب محسوب می‌شود. این روغن‌ها به عنوان روغن سیلندر نیز شناخته می‌شوند زیرا در ابتدا برای کاربردهای سیلندر بخار فرموله شده بودند.
ویژگی های اصلی روغن دنده
پس با توجه به موارد ذکر شده می توان گفت که روغن دنده باید دارای ویژگی های زیر باشد:
- توانایی کنترل رسوبات درسیستم و تشکیل لجن
- بهبود دهنده گرانروی
- جلوگیری از زنگ زدگی
- خاصیت ضد اکسیداسیون
- خاصیت آلودگی زدایی از روغن
- چسبیدن به سطوح چرخ دنده های در تماس داخل گیربکس
- کاهنده اصطکاک بین اجزائ سیستم
- بهبود دهنده گرانروی و تغییر ویسکوزیته به اندازه مناسب در گرما و سرما
- خاصیت ضد خوردگی
بهترین و پرفروش‌ترین روغن‌های دنده از شرکت‌های نفتی معتبر
- Shell: Shell تولید کننده روغن‌های دنده معتبری است که در صنعت به شدت تقدیر می‌شود. برخی از محصولات مشهور این شرکت شامل Shell Spirax و Shell Omala هستند.
- Total: شرکت Total نیز یکی از شرکت‌های بزرگ و معتبر تولید کننده روغن‌های دنده است. محصولات این شرکت شامل Total Carter و Total Rubia می‌شوند.
- Mobil: Mobil یکی دیگر از شرکت‌های معروف در زمینه روغن‌های صنعتی است. روغن‌های Mobil SHC و Mobilgear 600 XP از جمله محصولات محبوب این شرکت هستند.
- بهران : شرکت نفت بهران را همه ما میشناسیم، این شرکت یکی از قوی‌ترین شرکت‌های ایرانی در زمینه تولید روغن‌های صنعتی می‌باشد. از بین روغن دنده صنعتی بهران میتوان به محصولاتی مثل روغن بهران بردبار 220 ، روغن بهران بردبار PG و بهران بردبار PS اشاره کرد.
- ایرانول : شرکت نفت ایرانول یکی دیگر از نام‌های آشنا در زمینه روغن‌های خودرویی و صنعتی می‌باشد. روغن دنده صنعتی ایرانول IG جزو یکی از معتبر‌ترین روغن‌های دنده صنعتی در کشور می‌باشد.
- پارس : شرکت نفت پارس نیز مانند دیگر رقیبان خود فعالیت خود را پر قدرت از قبل ادامه میدهد و در زمینه روغن‌های صنعتی و خودرویی در حال تولید می‌باشد، این شرکت روغن دنده صنعتی خود را که قبلأ با نام پارس نیسان میشناختیم، اکنون با نام پارس شکیب ارائه میدهد.
تفاوت بین روغن دنده صنعتی و روغن دنده خودرو چیست؟
برخلاف روغن‌های دنده خودرو، روغن‌های دنده صنعتی باید با شرایط عملیاتی شدیدتر کنار بیایند . آنها به گونه ای طراحی شده اند که مقاومت کافی در برابر سایش و فشار شدید و همچنین مقاومت عالی در برابر کف داشته باشند.
کلام آخر
هدف اولیه روغن‌های دنده صنعتی به حداقل رساندن اصطکاک بین چرخ‌دنده‌ها، تسهیل حرکت صاف و همزمان دفع گرمای تولید شده در حین کار است. بنابراین این روغن‌ها به طور قابل توجهی به جلوگیری از سایش، خوردگی، افزایش طول عمر چرخ‌دنده‌ها و اجزای مرتبط کمک می‌کنند. علاوه بر این، روغن‌های دنده صنعتی ویسکوزیته مناسب را در طیف وسیعی از دماها حفظ می‌کنند تا عملکرد ثابت و قابل اعتماد را در محیط‌های عملیاتی متنوع تضمین کنند.
انتخاب صحیح روغن دنده صنعتی نکته‌ای حیاتی است. انتخاب این روانکار به عوامل مختلفی از جمله نوع دنده، شرایط کارکرد و مشخصات سازنده بستگی دارد. نظارت منظم، تجزیه و تحلیل روغن و رعایت برنامه‌های نگهداری توصیه شده برای به حداکثر رساندن اثربخشی این روان‌کننده‌ها و افزایش عمر تجهیزات ضروری است.
