شاخص گرانروی روغن موتور یکی از شاخص‌های مهم در زمینه روغن موتور است که نشان دهنده‌ی میزان تحمل روغن در دمای بالا و مقاومت آن در برابر اکسیداسیون است. این شاخص در واقع نشان‌دهنده‌ی ویژگی‌های رئوس انواع روغن‌های موتور است که برای انتخاب روغن مناسب برای موتور خود، باید با آن آشنا شوید. با توجه به این شاخص، روغن‌های موتور به دو نوع گرانروی سبک و گرانروی سنگین تقسیم می‌شوند. هرچه این شاخص بالاتر باشد، روغن موتور بیشتر مقاومت خواهد داشت و این به معنای بهبود عملکرد و طول عمر موتور است. برای آشنایی بیشتر تا انتهای مقاله همراه روغن سیتی باشید.
روغن موتور خودرو
موتور خودرو به عنوان قلب تپنده، عامل حرکت خودرو به‌حساب می‌آید که از قسمت‌های فلزی متحرک و ثابت تشکیل شده است. حرارت بالای موتور خودرو در اثر احتراق سوخت سبب شده است تا از مایعی برای کاهش حرارت و اصطکاک قطعات استفاده شود.
روغن موتور خودرو وظیفه روانکاری، کاهش اصطکاک و فرسایش قطعات موتور، کارکرد بهینه قطعات متحرک در دماهای مختلف، کاهش حرارت موتور خودرو و جذب ذرات حاصل از فرسایش قطعات و ذرات معلق ناشی از سوخت را برعهده دارد؛ از این‌رو انتخاب روغن موتور مناسب برای خودرو بسیار حائز اهمیت خواهد بود و بر روی عملکرد موتور تاثیر به‌سزایی دارد.
آشنایی با شاخص گرانروی (SAE)
فاکتورهای مختلفی بر روی کیفیت و عملکرد روغن موتور تاثیر‌گذار هستند. گرانروی (غلظت)، شاخصه مهم و اصلی در انتخاب روغن موتور است که به عنوان یکی از مختصات فیزیکی سیالات مطرح می‌شود. ویسکوزیته در واقع به مقاومت مایع در برابر جریان یافتن اطلاق می‌شود. برای مثال گرانروی یا غلظت عسل بسیار بیشتر از آب است. گرانروی سیالات تابعی از دما است و با افزایش دما گرانروی سیالات کاهش (شل شدن) می‌یابد و بالعکس با کاهش دما شاهد افزایش گرانروی سیالات (سفت شدن) خواهیم بود.
حال این موضوع در روغن موتور خودرو هم اتفاق می‌افتد؛ به‌طوری‌که اگر گرانروی روغن موتور با کاهش دما افزایش یابد و در زمان استارت به سختی جریان پیدا کند، روغن به سختی به تمام قطعات متحرک موتور می‌رسد و این موضوع سبب اصطکاک و فرسایس قطعات می‌شود.
همچنین زمانی‌که دمای موتور افزایش پیدا می‌کند، چنانچه روغن موتور با کاهش گرانروی یا شل شدن مواجه شود؛ در این‌صورت نمی‌تواند به خوبی سطح قطعات را پوشش دهد و سبب اختلال در عملکرد موتور خودرو می‌شود؛ بنابراین روغن موتور خودرو باید از گرانروی استانداردی برخوردار باشد.
استاندارد گرانروی روغن موتور
همانطور که اشاره شد، روانکاری به عنوان اصلی‌ترین وظیفه روغن موتور خودرو شناخته می‌شود؛ از این‌رو ویسکوزیته و غلظت روغن بر روی عملکرد موتور تاثیر به‌سزایی خواهد داشت. انجمن مهندسی خودرو (Society of Automotive Engineers) برای غلظت روغن موتور استاندارد SAE را در نظر گرفته است. بر اساس این استاندارد گرانروی روغن موتور خودرو در قالب xx W yy بیان می‌شود که معنای هر قسمت به شرح زیر است:
xx: میزان گرانروی روغن موتور در فصل سرما است که این عدد، مضربی از 5 بوده و مابین 0 تا 20 است.
W: در این استاندارد حرف انگلیسی W از کلمه “Winter” به معنی زمستان گرفته شده است.
yy: میزان گرانروی روغن موتور در دمای کارکرد موتور است که این عدد، مضربی از 10 بوده و مابین 20 تا 60 است.
بنابراین با توجه به استاندارد SAE، عدد صفر بیانگر کمترین میزان گرانروی روغن بوده که به راحتی جریان می‌یابد و عدد 60 نشان‌دهنده بالاترین میزان گرانروی روغن بوده که به سختی جریان پیدا می کند.
برای مثال در دفترچه راهنمای مشتریان خودرو پژو 206، پژو 206 صندوق‌دار و دنا این شاخص پیشنهادی 10W40 بیان شده است؛ از این‌رو اگر در این خودروها از روغن موتور با گرانروی 20W50به جای 10W40 استفاده شود، در فصل زمستان که باید حداقل غلظت روغن در زمان استارت خوردن 10 باشد، 20 خواهد بود که این یعنی روغن موتور سفت بوده و به سختی بین قطعات موتور جریان می‌یابد و روانکاری با مشکل مواجه می‌شود.
همچنین در فصل گرم یا پس از کارکرد موتور، روغن با گرانروی 50 سفت‌تر از 40 بوده و غلظت بالای آن سبب کاهش روانکاری قطعات داخلی موتور شده و موتور با اصطکاک بیشتری کار می‌کند که این موضوع هم برای موتور خودرو مناسب نخواهد بود و به مرور زمان سبب صدمات جدی به موتور خودرو می‌شود.
انواع روغن موتور بر اساس استاندارد SAE
به‌طور کلی انواع روغن موتور خودرو بر اساس استاندارد SAE به دو دسته کلی زیر تقسیم می‌شوند:
1-روغن موتور مالتی گرید (Multi grade)
روغن موتورهای مالتی گرید بر اساس استاندارد SAE به روغن‌هایی گفته می‌شود که با اضافه کردن مواد افزودنی مخصوص دارای دو شاخص گرانروی برای فصل سرد و تابستان به صورت xx W yy هستند.
2-روغن موتو مونو گرید (Mono grade)
روغن موتورهای مونو گرید بر اساس استاندارد SAE دارای یک شاخص گرانروی برای تمام فصل‌های سال به صورت SAE yy هستند. این مدل روغن موتورها در خودروهای تولیدی جدید و مدرن کاربرد ندارند؛ زیرا این روغن موتورهای تک درجه با تغییر دما، کارایی خود را از دست می‌دهند. به طور کلی روغن موتورهای مونو گرید با شاخص گرانروی از 0 تا 30 برای فصل‌های سرد و با شاخص گرانروی بین 30 تا 60 برای فصل‌های گرم سال قابل استفاده هستند.
متداول‌ترین روغن موتور از نظر ویسکوزیته:
معمول‌ترین نوع روغن موتور ۱۰W-40 است.
استفاده از این روغن موتور در هوای گرم تابستان سبب می‌شود روغن به اجزای داخلی موتور در دمای بالا بچسبد و به این ترتیب از ساییدگی ناشی از تماس اجزای فلزی متحرک موتور به یکدیگر جلوگیری به عمل می‌آورد.
برخی از انواع روغن موتور بر اساس ویسکوزیته عبارت‌اند:
0W-20، 0W-40، ۱۰W-30، ۱۰W-40، ۵W-30، ۲۰W-50.
تفاوت بین ویسکوزیته یا گرانروی روغن موتور ۱۰W40 و ۲۰W50
- روغن موتور ۱۰W40 برای هوای سرد مناسب است.
- روغن موتور ۲۰W50 برای هوای گرم مناسب‌تر است.
- ۱۰W40 رقیق‌تر است و سریع‌تر بین اجزای موتور جاری می‌شود، بنابراین در هوای سرد موتور را سریع‌تر روشن می‌کند.
- ۲۰W50 غلیظ‌تر است و برای شرایط زمستانی چندان مناسب نیست.
خلاصه مقاله
موتور خودرو به عنوان قلب تپنده و عامل حرکت خودرو شناخته شده است. روغن موتور وظیفه روانکاری، کاهش اصطکاک و فرسایش قطعات موتور، کارکرد بهینه قطعات متحرک در دماهای مختلف، کاهش حرارت موتور و جذب ذرات حاصل از فرسایش و ذرات معلق را برعهده دارد.
گرانروی روغن موتور در فصل سرما و دمای کارکرد موتور بسیار مهم است و استاندارد SAE این گرانروی را بیان می کند. انتخاب روغن موتور مناسب برای خودرو بسیار حائز اهمیت است و بر روی عملکرد موتور تاثیر به سزایی دارد.
انواع روغن موتور خودرو بر اساس استاندارد SAE به دو دسته مالتی گرید و مونو گرید تقسیم می‌شوند. معمول‌ترین نوع روغن موتور ۱۰W-40 است و روغن موتورهای مونو گرید در خودروهای جدید و مدرن کاربرد ندارند. تفاوت بین ویسکوزیته یا گرانروی روغن موتور ۱۰W40 و ۲۰W50 این است که ۱۰W40 رقیق‌تر و سریع‌تر بین اجزای موتور جاری می‌شود و برای هوای سرد مناسب است، در حالی که ۲۰W50 غلیظ‌تر و برای شرایط زمستانی چندان مناسب نیست.
سوالات متداول
۱. چه وظایفی روغن موتور در خودرو دارد؟
– روانکاری، کاهش اصطکاک و فرسایش قطعات موتور، کارکرد بهینه قطعات متحرک در دماهای مختلف، کاهش حرارت موتور خودرو و جذب ذرات حاصل از فرسایش قطعات و ذرات معلق ناشی از سوخت.
۲. چه تاثیری دمای موتور بر روغن موتور دارد؟
– با افزایش دما گرانروی روغن موتور کاهش می‌یابد و با کاهش دما شاهد افزایش گرانروی روغن موتور هستیم.
۳. SAE چه معنایی دارد؟
– SAE مخفف کلمه Society of Automotive Engineers است و به غلظت روغن موتور بر اساس شاخص گرانروی برای فصل سرد و تابستان می‌پردازد.
۴. استفاده از روغن موتور با گرانروی نامناسب بر روی خودرو چه تاثیری دارد؟
– در فصل زمستان، استفاده از روغن موتور با گرانروی نامناسب می‌تواند سبب اصطکاک و فرسایش قطعات موتور شود و در فصل گرم، می‌تواند کاهش روانکاری قطعات داخلی موتور شده و موتور با اصطکاک بیشتری کار می‌کند.
۵. چه نوع روغن موتوری بیشترین استفاده را در خودروها دارد؟
– معمول‌ترین نوع روغن موتور ۱۰W-40 است که در هوای گرم تابستان نیز قابل استفاده است و از ساییدگی ناشی از تماس اجزای فلزی متحرک موتور به یکدیگر جلوگیری می‌کند.
