روش های آزمون کنترل کیفیت روغن موتور و تست آن: کنترل کیفیت روغن موتور و سایر روانکارهای صنعتی و خودرویی مورد استفاده در خودرو و تجهیزات صنعتی، در افزایش کارکرد بهینه و طول عمر خودرو و دستگاه های صنعتی نقش بسیار مهمی دارد. كارائي و سطح كيفيت روانکارها تنها از روی آزمایش های فیزیکی و شیمیایی همچون سایر کالاها نمی توان پیش بینی نمود.
با توجه به دخالت عوامل متعدد در محیط های عملیاتی روانکارها ارزیابی کیفیت توسط مصرف کنندگان امکان پذیر نمی باشد. به همين دليل آزمون ها و متد های خاصی توسط انجمن های بين المللي براي كنترل كيفيت ایجاد گردیده است. جهت کنترل کیفی ویژگی های روغن موتور و روانکارهای خودرویی و صنعتی، طبق استانداردهای بین المللی و ملی، اندازه گیری ویژگی ها و پارامترهای متعدد الزامی می باشند. نتایج حاصل از این آزمایش ها، جهت تعیین نوع روانکارها و کیفیت آنها بسیار ضروری است. تا پایان مقاله با روغن سیتی همراه باشید.
انواع روغن موتور که در آنالیز روغن موتور باید مدنظر قرار داد
به طور کلی روغن موتورهای موجود در بازار از نظر فناوری ساخت، به سه نوع تقسیم بندی می شوند که تقریباً روی تمام آن ها این فناوری ساخت درج شده است. دسته اول روغن موتورهایی هستند که به اصطلاح پایه معدنی دارند و به طورمستقیم از نفت خام گرفته می شوند. این روغن ها از آن جایی که بیشتر، روان کاری موتور را انجام می دهند و افزودنی دیگری ندارند، ارزان ترین نوع روغن موتوردر بازار را تشکیل می دهند.
دسته دیگر روغن موتورهای موجود در بازار، روغن موتورهای تمام یا فول سنتتیک هستند. این نوع روغن موتورها از طریق ترکیبات شیمیایی و در آزمایشگاه ها تولید می شوند. به دلیل ساختار شیمیایی خاص، این نوع روغن ها می توانند بهتر از انواع دیگر، در نقاط بسیار ریز موتور قرار گیرند و آن جا را نیز روغن کاری کنند.
روغن موتورهای تمام سنتتیک به‌طور کامل در آزمایشگاه و با مواد شیمیایی تولید می‌شوند. این روغن‌ها به‌صورت خالص بوده و توان کارکرد موتور خودرو شما را به بالاترین حد می‌رسانند. این نوع از روغن موتورها مصرف سوخت خودرو را کاهش می‌دهند و کارایی بیشتری نسبت به سایر روغن موتورها دارند؛ البته هزینه آنها نیز نسبت به سایر انواع روغن‌ها بیشتر است. روغن های تمام سنتتیک، گران قیمت ترین روغن موتور های بازار را تشکیل می دهند.
اما دسته سوم روغن موتورهای نیمه سنتتیک هستند که ویژگی ها و قیمتی بین دو نوع معدنی و تمام سنتتیک دارند.
ویژگی روغن موتور سنتتیک
- کاهش مصرف سوخت خودرو
- جلوگیری از فرسودگی قطعات خودرو
- ناخالصی کمتر نسبت به سایر روغن ها
- حفظ خاصیت روغن و نیاز به تعویض کمتر
- افزایش طول عمر موتور
- مقاومت در برابر حرارت و گرما.
روغن موتور نیمه سنتتیک
روغن موتورهای نیمه سنتتیک، ترکیبی از روغن سنتتیک و معمولی است. این نوع از روغن‌ها نیز به خوبی از اجزای متحرک موتور محافظت می‌کنند و کارایی آنها بسیار بهتر از روغن‌های مینرال است. البته باید به این نکته هم توجه کنید که این روغن‌ها، تمام ویژگی‌های روغن‌های تمام سنتتیک را نداشته و قیمت کمتری نیز در مقایسه با آنها دارند.
- مخلوطی از روغن‌های تمام سنتتیک و مینرال
- قیمت ارزان‌تر نسبت به روغن‌های تمام سنتتیک
- عملکرد ضعیف‌تر نسبت به روغن‌های تمام سنتتیک
- عملکرد بهتر نسبت به روغن‌های مینرال
روغن موتور مینرال(معمولی):
پایه اصلی این نوع از روغن‌ها، نفت خام است و از ترکیب روغن‌های پایه هیدروکربن، پلی اینترنال الفین و پلی آلفا الفین‌ها تولید می‌شوند. این روغن موتور، ابتدایی‌ترین معیارهای محافظت از موتور خودرو را داشته و به دلیل ویسکوزیته پایین، موجب نشتی در موتور خودور می‌شود. از همین رو از این روغن برای خودروهایی که موتور آنها طراحی ساده‌ای دارند و یا برای آب‌بندی موتور خودرو صفر استفاده می‌شود. قیمت این نوع از روغن‌ها نسبت به سایر انواع آن ارزان‌تر است.
روغن‌های معمولی نمی‌توانند در سرما یا گرمای زیاد از موتور ماشین محافظت کنند و در دماهای بسیار بالا یا بسیار پایین کارایی خود را از دست می‌دهند. علاوه بر این موارد، روغن‌های معمولی را باید بعد از طی کردن 4000 کیلومتر تعویض کرد که این کار چندان به‌صرفه نیست.
- قیمت ارزان
- نیاز به تعویض در کوتاه‌مدت
- مناسب برای موتورهای قدیمی و ساده
- ناتوانی در کاهش حرارت موتور
مواد افزودنی در روغن موتور:
روغن موتورهای مدرن دارای چندین ترکیب شیمیایی هستند که عملکرد آنها را بهبود می‌بخشد و با پاکسازی ناخالصی‌ها به تمیز نگه داشتن موتور کمک می‌کنند.
: مواد افزودنی متداول موجود در روغن موتور عبارت‌اند از
- بازدارنده‌های کف برای جلوگیری از ایجاد کف و حباب در روغن.
- بازدارنده‌های خوردگی برای محافظت در برابر زنگ زدگی با تشکیل یک نوار محافظ
- ضدیخ برای بهبود سیالیت روغن در دماهای سرد
- پراکنده کننده‌ها و آنتی اکسیدان‌ها برای جلوگیری از تشکیل ناخالصی‌ها و تجمع روی قطعات موتور
- عوامل ضدسایش برای کمک به روانکاری فوری هنگام روشن شدن موتور و به حداقل رساندن ساییدگی قطعات موتور
- بهبود دادن شاخص ویسکوزیته برای بهبود عملکرد روغن در دمای شدید.
شاید بتوان گفت مهم ترین مشخصه برای انتخاب روغن موتور مناسب، توجه به شاخص گرانروی (لزجت) است که امروزه در قالب استانداردی با عنوان SAE و به صورت xxW-yy نوشته می شود. (xx و yy عدد هستند- به جای xx، مضرب 5از عدد صفر تا 20 قرار دارد و به جای yy هم مضرب 10 از عدد 20 تا 60).
به طور کلی عدد صفر در این استاندارد نشان دهنده کمترین میزان گرانروی و نمایانگر روغنی است که به راحتی جاری می شود، در عوض با حرکت به سمت عدد 60میزان گرانروی افزایش می یابد و SAE60 نشانگر روغنی با گرانروی بسیار بالا ست که سخت جاری می شود. نشانگر روغنی با گرانروی بسیار بالا ست که سخت جاری می شود. استفاده از حرف W در این استاندارد نیز برای نشان دادن حداقل میزان گرانروی در سرمای زمستان است که از کلمه Winter می آید. عدد قبل از W نشان دهنده گرانروی روغن در سرماست و عدد بعدی گرانروی آن را در دمای کارکرد موتور نشان می دهد.
روش های آزمون کنترل کیفیت روغن موتور
آزمون های شیمیایی
مشخص نمودن ترکیبات و ویژگی های شیمیایی روغن موتور و روانکارهای خودرویی و صنعتی از طریق تست های شیمیایی صورت می پذیرد. از جمله آزمایش های شیمیایی روانکارها می توان به اندازه گیری عناصر شیمیایی نیتروژن، فسفر، کلر، گوگرد و فلزات، آزمون عدد قلیایی و اسیدی، آزمون میزان خاکستر، تعیین مقدار آب و … اشاره نمود.
آزمون های فیزیکی
تست ها و آزمون های فیزیکی، شامل آزمایش هایی می باشد که خواص و ویژگی های فیزیکی همچون ویسکوزیته یا گرانروی در دماهای مختلف، نقطه اشتعال و نقطه احتراق، ضریب شکست، وزن مخصوص، نقطه ریزش و ابری شدن، میزان اتلاف روغن در اثر تبخیر ( تست نوآک) و … روانکارها را مشخص می نمایند.
آزمون های فیزیکی-شیمیایی
در این دسته آزمون ها، عناصر شیمیایی موجود در روانکارها از لحاظ اندازه، نوع پیوند و تعداد با استفاده از روش های طیف سنجی جذبی، نشری، پلاسما و اشعه ایکس اندازه گیری می شود. و نیز ساختار شیمیایی روغن موتور و روانکارها به کمک دستگاه هایی مانند UV و IR تعیین می شود. آزمون بین المللی ASTM D 3238 و آزمون ملی INSO 17761 جزو آزمون های فیزیکی-شیمیایی می باشد
آزمون های رومیزی( Benchmark)
در آزمون های رومیزی، روغن موتور و روانکارها در محیط عملیاتی که دارای شرايط مشابه شرایط عملیاتی واقعي روانکارها ولی با شدت بیشتر و در یک بعد از آن شرایط ( مثلا شرایط برای خوردگی مس، زنگ زدن و اکسید شدن شدید) قرار می گیرند. تغییرات حاصل در روغن موتور و روانکار و نیز تاثیر آن بر قطعات استاندارد پس از گذشت زمان مشخصی مورد بررسی قرار می گیرد. از جمله آزمون های رومیزی روغن موتور می توان به تست های پایداری در مقابل اکسید شدن، تمایل به ایجاد کف، خوردگی مس و زنگ زدگی اشاره نمود. آزمون های رومیزی حد وسط تست های فیزیکی و شیمیایی و آزمون های موتوری می باشند.
آزمون های موتوری
پس از انجام تست های چهارگانه بالا، روغن موتور و روانکارها در داخل موتورها یا دسـتگاه های استاندارد شده با شرایط کاملا مشخص ریخته می شود. پس از مدت زمان معيني روغن کارکرده دوبـاره تحـت آزمون های فیزیکی و شیمیایی قرار می گیرد و تغییرات خواص روغن موتور کارکرده با روغن موتور اولیه مورد بررسی قرار می گیرد.
كليه قطعات موتوری یا دستگاه صنعتي نيز باز می شوند و تاثیرات روغن موتور و روانکارها بر قطعات موتور و دستگاه تعیین می گردد. پاک کنندگی موتور در شرایط آسان و متوسط و سخت کارکرد، خوردگی قطعات، اکسید شدن روغن در دماهای بالا و پایین، سایش سوپاپ و قطعات از جمله مواردی است که در آزمون های موتور مشخص می گردد.براساس اين بررسي ها و مقايسه نتايج تست هاي موتوري و دستگاهي روغن موتور و روانکار صنعتی با درجه بندی هـای خاص استاندارد قبول یا رد می شود.شرکت های مختلف سازنده موتور، آزمون های موتوری مربوط به خود را دارند.
آزمون های میدانی
روغن موتور و روانکارهای صنعتی و خودرویی که برای اولین بار به بازار عرضه می شوند بعد از آزمون های موتوری، آزمون های میدانی در دستگاه ها و ماشین های واقعی انجام می شود. تست های میدانی بسیار گران قیمت بوده و معمولا یکبار هنگام عرضه محصول جدید انجام می شود.
آزمایش های کنترل کیفیت روغن موتور و روانکارها بسیار متعدد هست و هرکدام از این آزمایش ها در شرایط مخصوصی صورت می پذیرد. کلیه شرایط و معیارهای آزمایش ها توسط مراجع ذیصلاح ملی و بین المللی تعیین و در دستورالعمل هر کدام از آزمایش ها مشخص گردیده است. در مقالات آتی هرکدام از تست ها، معرفی و اهمیت و ضرورت آنها تشریح می گردد تا اطلاعات روغن موتور و روانکارهای موجود در کاتالوگ محصولات برای مصرف کنندگان قابل استفاده گردد.
